Poniżej omawiamy Uchwałę Sądu Najwyższego. Orzeczenie to wyjaśnia różnice pomiędzy kuratorem ustanowionym dla osoby nieznanej z miejsca pobytu a kuratorem absentis. 

To także ważne rozstrzygnięcie w kontekście prawa spadkowego!

Sąd Najwyższy rozstrzygnął przedstawione do rozpoznania zagadnienie prawne: Czy kurator ustanowiony dla nieznanego z miejsca pobytu uczestnika na podstawie art. 144 k.p.c w zw. z art. 69 § 3 k.p.c i art. 146 i z art. 13 § 2 k.p.c. w jego brzmieniu obowiązującym od dnia 15 marca 2018 r. w sprawie o stwierdzenie nabycia spadku może złożyć w imieniu nieobecnego oświadczenie o przyjęciu, bądź odrzuceniu spadku, czy też takie uprawnienie służy jedynie kuratorowi ustanowionemu w trybie art. 184 k.r.o.

SN wskazał, że kurator ustanowiony w sprawie o stwierdzenie nabycia spadku dla nieznanego z miejsca pobytu uczestnika nie jest uprawniony do złożenia w jego imieniu oświadczenia o przyjęciu bądź odrzuceniu spadku.

Co to oznacza? 

Przede wszystkim należy rozróżnić instytucje kuratora ustanowionego na podstawie przepisów Kodeksu postępowania cywilnego od kuratora, o którym mowa w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym. 

Instytucja kuratora ustanowionego dla osoby nieznanej z miejsca pobytu jest uregulowana przepisami procedury cywilnej. Kurator ten jest rodzajem kuratora procesowego i działa w postępowaniach przewidzianych w Kodeksie postępowania cywilnego - zarówno w procesie, jak i w postępowaniach nieprocesowych. Kurator ustanowiony dla osoby, której miejsce pobytu nie jest znane umocowany jest do dokonywania wszystkich czynności łączących się ze sprawą. 

Instytucja kuratora jest unormowana także w przepisach prawa materialnego - mowa tutaj dokładnie o przepisie art. 184 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (kurator absentis). Kurator ten ustanawiany jest w celu ochrony praw osoby, która nie może prowadzić swoich spraw z powodu nieobecności i nie ma ustanowionego pełnomocnika 

W omawianym orzeczeniu Sąd Najwyższy podkreślił, że oświadczenie o przyjęciu bądź odrzuceniu spadku wywiera wpływ na sferę prawa materialnego. Skoro więc kurator, o którym mowa w k.p.c. jest powołany do czynności procesowych, to nie może on złożyć w imieniu osoby nieznanej z miejsca pobytu oświadczenia o przyjęciu bądź odrzuceniu spadku, w przeciwieństwie do kuratora, o którym mowa w k.r.o. Kurator absentis dokonuje wszelkich czynności dotyczących osoby i majątku nieobecnego, kierując się ochroną jego praw (zakres jego umocowania wynika z orzeczenia sądu). 

Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 6 lutego 2025 r. sygn. akt III CZP 31/24.