Planowane zmiany w urlopach – nowe urlopy dla pracowników

Z początkiem sierpnia 2022 roku powinny zostać wprowadzone zmiany w kodeksie pracy, wynikające z dwóch dyrektyw unijnych (w sprawie przejrzystych i przewidywalnych warunków pracy [UE] 2019/1152 oraz w sprawie równowagi między życiem zawodowym a prywatnym opiekunów [UE] 2019/1158). Ustawa wprowadzająca te zmiany (nr wykazu UC118) jest dopiero na etapie projektowania, obecnie trwają konsultacje międzyresortowe, zatem najbliższe dni pokażą, czy ustawodawcy uda się dotrzymać terminu. Ustawa wprowadza szereg zmian m. in. w regulacjach dotyczących urlopów. Dziś chcielibyśmy wskazać dwa nowe typy urlopów, które będą przysługiwały pracownikom:

• Zgodnie z planowaną zmianą, pracownikowi będzie przysługiwał nowy urlop związany z działaniem siły wyższej, w pilnych sprawach rodzinnych spowodowanych chorobą lub wypadkiem, jeżeli niezbędna jest natychmiastowa nieobecność pracownika. Zwolnienie będzie przysługiwało w wymiarze 2 dni lub 16 godzin w roku kalendarzowym. Pracodawca będzie obowiązany udzielić urlopu na żądanie i w terminie wskazanym przez pracownika i zgłoszonym najpóźniej w dniu korzystania z tego zwolnienia. Wymiar zwolnienia ustalany będzie proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy pracownika zatrudnionego w niepełnym wymiarze czasu pracy - niepełna godzina zwolnienia od pracy będzie zaokrąglana w górę do pełnej godziny. Za czas zwolnienia od pracy, o którym wyżej mowa, pracownik zachowa prawo do 50% wynagrodzenia obliczanego jak wynagrodzenie za czas urlopu wypoczynkowego.

• Pracownikowi w roku kalendarzowym będzie również przysługiwało 5 dni urlopu w celu zapewnienia osobistej opieki lub wsparcia osobie będącej członkiem rodziny lub zamieszkującej w tym samym gospodarstwie domowym, która wymaga znacznej opieki lub znacznego wsparcia z poważnych względów medycznych. Za członka rodziny w rozumieniu ustawy uważa się syna, córkę, matkę, ojca lub małżonka. Aby skorzystać z urlopu, pracownik będzie musiał złożyć do pracodawcy wniosek w postaci papierowej lub elektronicznej w terminie 3 dni przed korzystaniem z urlopu. Co ważne, w tym wniosku pracownik będzie musiał wskazać imię i nazwisko osoby, która wymaga znacznej opieki lub znacznego wsparcia z poważnych względów medycznych, przyczynę konieczności zapewnienia osobistej opieki lub wsparcia przez pracownika oraz w przypadku członka rodziny ‒ stopień pokrewieństwa z pracownikiem lub w przypadku osoby niebędącej członkiem rodziny ‒ adres zamieszkania tej osoby. Za czas tego urlopu pracownikowi nie będzie przysługiwało prawo do wynagrodzenia.

Planowane urlopy są dodatkowymi, oprócz tych już przysługujących. Nie planuje się wycofania tzw. urlopu opiekuńczego, który przysługuje pracownikowi wychowującemu przynajmniej jedno dziecko do 14 roku życia, w wymiarze 2 dni lub 16 godzin, a także tzw. urlopu na żądanie (max 4 dni). Są to zatem regulacje korzystne dla pracownika.

Planowane zmiany w urlopach – zmiany w urlopie rodzicielskim i ojcowskim

Obecnie po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego albo zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego, pracownik ma prawo do urlopu rodzicielskiego w wymiarze do 32 lub 34 tygodni (w zależności od liczby urodzonych dzieci). Łączna pula tego urlopu przysługuje obojgu rodzicom dziecka. Z początkiem sierpnia powinny zostać wprowadzone zmiany w kodeksie pracy, wynikające z dwóch dyrektyw unijnych (w sprawie przejrzystych i przewidywalnych warunków pracy [UE] 2019/1152 oraz w sprawie równowagi między życiem zawodowym a prywatnym opiekunów [UE] 2019/1158). Ustawa wprowadzająca te zmiany (nr wykazu UC118) jest dopiero na etapie projektowania, obecnie trwają konsultacje międzyresortowe.

Planowane zmiany wydłużają okres urlopu rodzicielskiego do 41 lub 43 tygodni (w zależności od liczby urodzonych dzieci), czyli aż o 9 tygodni. Zmienią się również zasady podziału tego urlopu między rodzicami. Każdemu z rodziców będzie przysługiwało wyłączne prawo do 9 tygodniowego urlopu rodzicielskiego, a prawa tego nie będzie można przenieść na drugiego rodzica. Z założenia ta regulacja ma na celu zachęcenie ojców do skorzystania z 9 tygodni urlopu rodzicielskiego i przejęcia opieki nad dzieckiem, co ma ułatwić mamom powrót na rynek pracy. Jeśli ojciec nie wykorzysta urlopu, jego pula (czyli 9 tygodni) przepadnie. Ojcu dziecka za czas przebywania na tym urlopie będzie przysługiwało świadczenie w wysokości 70 % podstawy wymiaru zasiłku. Matce, która będzie korzystała z urlopu na podstawie tzw. „długiego wniosku” - art. 1791 kp (bezpośrednio po urlopie macierzyńskim urlop rodzicielski w pełnym wymiarze), będzie przysługiwało świadczenie w wysokości 81,5 % podstawy wymiaru zasiłku.

Zgodnie ze zmianami urlop rodzicielski będzie udzielany jednorazowo albo nie więcej niż w 5 częściach nie później niż do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6. rok życia. Urlop rodzicielski będzie udzielany na wniosek, w postaci papierowej lub elektronicznej, składany przez pracownika – rodzica dziecka w terminie nie krótszym niż 21 dni przed rozpoczęciem korzystania z urlopu. Zniesione zostaną zatem przepisy dotyczące możliwości wykorzystywania maksymalnie 16 tygodniowej części urlopu w późniejszym terminie oraz dotyczące minimalnej części urlopu rodzicielskiego.

W kwestii urlopu ojcowskiego, planowana zmiana ma polegać na skróceniu okresu, w którym ojcowie będą mogli z niego skorzystać do 12 miesięcy od urodzenia dziecka (obecnie są to 24 miesiące). Projekt ustawy argumentuję tę zmianę w taki sposób, że urlop ten ma być ściśle związany z narodzinami dziecka. Nie ulegnie świadczenie za czas urlopu ojcowskiego i nadal będzie wynosiło 100 % wymiaru zasiłku. Urlop będzie udzielany na wniosek w postaci papierowej lub elektronicznej, składany przez pracownika – ojca, w terminie nie krótszym niż 7 dni przed rozpoczęciem korzystania z urlopu.